Kernwaarden en principes
Palliatieve zorg heeft de volgende kenmerken:
- Palliatieve zorg kan gelijktijdig met ziektegerichte behandeling verleend worden;
- Generalistische zorgverleners en waar nodig specialistische zorgverleners en vrijwilligers werken samen als een interprofessioneel team in nauwe samenwerking met de patiënt en diens naasten en stemmen de behandeling af op door de patiënt gestelde waarden, wensen en behoeften;
- De centrale zorgverlener coördineert de zorg ten behoeve van de continuïteit;
- De wensen van de patiënt en diens naasten omtrent waardigheid worden gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid, tijdens het stervensproces en na de dood erkend en gesteund.
Palliatieve zorg doet een groot beroep op de competenties van alle betrokkenen van het interprofessionele team. Basisprincipes als anticiperen, een continue professionele werkhouding, betrokkenheid, respect voor de autonomie van de patiënt en het besef dat palliatieve zorg teamwork is, helpt zorgprofessionals in het uitvoeren van goede palliatieve zorg.
Anticiperen
- Aandacht voor de vier dimensies (te weten fysieke, psychische, sociale en spirituele dimensie) van het individu;
- Deze dimensies bij de individuele patiënt en naasten inventariseren en vaststellen;
- Veiligheid en geborgenheid bieden, zonder oordeel, dwang, discriminatie of intimidatie.
Een continu professionele werkhouding
- Zorgverlening vindt plaats op basis van evidence based literatuur dan wel op best practice;
- Reflectie op eigen houding en handelen en oog hebben voor persoonlijke balans;
- Is in lijn met (landelijke) wet- en regelgeving.
Betrokkenheid
- Effectieve communicatie, gezamenlijke besluitvorming en proactieve zorgplanning;
- Waarborgen van privacy en vertrouwelijkheid;
- Voorkomen van onnodig risico of last voor de patiënt en/of naasten
Respect voor de autonomie van de patiënt
- De patiënt of diens wettelijk vertegenwoordiger voert de regie;
- Waarden, wensen, behoeften en omstandigheden van de patiënt zijn leidend;
- Ruimte voor zelfverwerkelijking van de patiënt.
Het besef dat palliatieve zorg teamwork is
- Formele en informele zorgverleners vormen samen het interprofessionele team rondom de patiënt en diens naasten;
- Het zorgen voor continuïteit in de zorgverlening;
- Voorkomen van onnodige dubbeling en herhaling.
Persoonsgerichte communicatie betekent aandacht en respect voor de inbreng van de patiënt. Patiënten worden gezien als gelijkwaardige partner en participeren actief in besluitvormingsprocessen rondom keuzes die met hun gezondheid te maken hebben. Dit komt hun gezondheid ten goede (Weel-Baumgarten & Brouwers, 2018).
Onder effectieve communicatie wordt een gestructureerd proces verstaan tussen de patiënt en de zorgverlener, waarbij tweezijdige informatie-uitwisseling en gelijkwaardigheid – met respect voor de afhankelijke positie van de patiënt – de basis is. Effectieve communicatie is onder andere van wezenlijk belang voor de methode van gezamenlijke besluitvorming. Voor een dergelijk proces dienen empathisch vermogen en specifieke communicatietechnieken voorhanden te zijn bijvoorbeeld over de manier van vragen stellen, actief en reflectief luisteren, omgaan met functionele en bewogen stiltes en het laten zien van verbale en non-verbale communicatie (Boddaert, Douma, Dijxhoorn, & Bijkerk, 2020).